Τα προβλήματα του μάχιμου αστυνομικού σήμερα - Δρ. Ρόζα Βασιλάκη

Το λειτούργημα του αστυνομικού υπόκειται πάντοτε σε ιδιαίτερες συνθήκες που έχουν να κάνουν με την επικινδυνότητα, την έλλειψη κανονικότητας ωραρίων, την έκθεση στην
βία και τις ψυχολογικές επιπτώσεις της, καθώς και τον υψηλό βαθμό άγχους και πίεσης κατά την εκτέλεση του καθήκοντος μεταξύ άλλων. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, τόσο λόγω της πολλαπλής κρίσης που πλήττει την χώρα, όσο και λόγω των ευρύτερα μεταβαλλόμενων συνθηκών που δημιουργούν περιβάλλον αστάθειας, νέα προβλήματα ήρθαν να προστεθούν στα ήδη υπάρχοντα, ή να επιδεινώσουν κάποια που προϋπήρχαν ως τάσεις τα προηγούμενα χρόνια. Αν και τα όποια προβλήματα αντιμετωπίζει το Σώμα αφορούν το σύνολό του, η έκθεση των μάχιμων αστυνομικών σε αυτά είναι πολλαπλάσια λόγω της φύσης των υπηρεσιών που υπηρετούν.

Η επιστημονική μελέτη που εκπονώ από τον Ιουλίου του 2015 για την αστυνόμευση της κρίσης στην Ελλάδα και την καθημερινή εμπειρία των αστυνομικών – κυρίως από μάχιμες υπηρεσίες - εστίασε μεταξύ άλλων στα ιδιαίτερα ζητήματα που καλούνται να διαχειριστούν οι αστυνομικοί ως αποτέλεσμα των συνθηκών που πλήττουν την χώρα μας. Εδώ παρουσιάζω επιγραμματικά τα τρία πιο σημαντικά, σύμφωνα με τις συνεντεύξεις και την εμπειρία που μου καταθέτουν καθημερινά οι ίδιοι οι αστυνομικοί.

Κατά πρώτον, οι υλικο-τεχνικές ελλείψεις καθώς και η ελλιπής στελέχωση των μάχιμων υπηρεσιών που εντάθηκαν ιδιαιτέρως τα τελευταία έξι χρόνια. Είναι μάλλον αυτονόητο το να τονίσει ξανά κανείς ότι οι υλικο-τεχνικές ελλείψεις αυξάνουν τον βαθμό επικινδυνότητας και κάνουν ένα απρόβλεπτο από την φύση του περιβάλλον εργασίας ακόμη πιο επισφαλές. Όμως οι ελλείψεις αυτές έχουν και τεράστια επιρροή στην ψυχολογία του αστυνομικού που αισθάνεται εγκαταλελειμμένος από το κράτος και την πολιτεία, ακόμη κι από την ίδια του την υπηρεσία. Επιπλέον, η ελλιπής στελέχωση των μάχιμων υπηρεσιών έχει άμεση επίδραση στην αποτελεσματικότητα της αντιμετώπισης του εγκλήματος και της αστυνόμευσης δύσκολων περιοχών, με έμμεση συνέπεια την κατάρρευση της εμπιστοσύνης του πολίτη στην αστυνομία και την είσπραξη αυτού του θυμού και της δυσπιστίας από τον ίδιο τον μάχιμο αστυνομικό.

Κατά δεύτερον, η σχέση με τον πολίτη. Η αρνητική αναπαράσταση του ρόλου του αστυνομικού, από τα ΜΜΕ και τα πολιτικά κόμματα, έχει ως αποτέλεσμα να ανακυκλώνονται άκριτα τα κυρίαρχα στερεότυπα για την αστυνομία. Η κρίση δημιούργησε μια σειρά έντονων λαϊκών κινητοποιήσεων, των οποίων η αντιμετώπιση υπήρξε κατά βάση κατασταλτική και ως τέτοια ανατέθηκε στην αστυνομία, που έγινε έτσι ο πιο ορατός εκπρόσωπος του κράτους. Τόσο τα ΜΜΕ όσο και η εκάστοτε πολιτική εξουσία μετακυλά εύκολα την ευθύνη για την κοινωνική αναταραχή στην αστυνομία. Η πολιτική συζήτηση περί ευθυνών στρέφεται έτσι στα περιστατικά - πραγματικά ή σκηνοθετημένα – αστυνομικής βίας, τα οποία δεν αξιολογούνται ούτε για το πώς και γιατί συνέβησαν, ούτε για το πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν. Μια τέτοια όμως στάση δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο: δυσχεραίνει την σχέση με τον πολίτη που κοινωνικοποιείται σε ένα περιβάλλον που βλέπει τον αστυνομικό ως εχθρό, αλλά και οδηγεί την ίδια την αστυνομία σε εσωστρέφεια, αφού το κοινωνικό περιβάλλον είναι εχθρικό. Ο μάχιμος αστυνομικός – ιδιαιτέρως στην δύσκολη στιγμή της αντιμετώπισης των συχνά δίκαιων λαϊκών κινητοποιήσεων – βρίσκεται έτσι πολλαπλά εκτεθειμένος και εγκλωβισμένος σε μια προβληματική σχέση με τον πολίτη, χωρίς την ουσιαστική θεσμική υποστήριξη που θα μπορούσε να αμβλύνει τέτοιες εντάσεις.


Κατά τρίτον, η έλλειψη εξειδικευμένης εκπαίδευσης σε θέματα της σύγχρονης εγκληματικότητας και ευρύτερα των ταχύτατα μεταβαλλόμενων κοινωνικών συνθηκών. Η διαρκής εκπαίδευση είναι απαραίτητη τόσο σε αυτούς που σχεδιάζουν επιχειρήσεις όσο και σε αυτούς που επιτελούν το καθήκον τους καθημερινά στους δρόμους.Η φύση των σύγχρονων εγκλημάτων, η εμφάνιση τρομοκρατικών απειλών πρωτόγνωρων για την εποχή μας, η παρουσία πολιτισμικών κοινοτήτων με διαφορετικές συνήθειες και κώδικες επικοινωνίας που ίσως να μην είναι άμεσα κατανοητοί, δημιουργούν ένα περιβάλλον που ο μάχιμος αστυνομικός καλείται να ανταποκριθεί χωρίς την κατάλληλη ενημέρωση. Λάθη που οφείλονται στην ανεπαρκή ενημέρωση και κατάρτιση, όπως έχει συμβεί για παράδειγμα με τις αστυνομίες των χωρών της Δύσης  τα τελευταία χρόνια, μπορούν τόσο και να καταστρέψουν εν μία νυκτί προσπάθειες χρόνων για την βελτίωση των σχέσεων αστυνομίας και κοινωνίας, όσο και να οδηγήσουν περαιτέρω σε κοινωνικές ταραχές.

Το ζήτημα, ωστόσο, δεν είναι μόνο η διαπίστωση των προβλημάτων, αλλά το επόμενο βήμα, η αντιμετώπισή τους. Προτάσεις υπάρχουν, ώστε αστυνομικοί και επιστήμονες να εργαστούν μαζί για την σύλληψη και την εφαρμογή λύσεων στις σύγχρονες προκλήσεις της αστυνόμευσης. Η πολιτική βούληση υπάρχει;

Δρ. Ρόζα Βασιλάκη, Hellenic Observatory, London School of Economics and Political Science

bloko.gr