Βία και παρενόχληση στον κόσμο της εργασίας

 

Η βία και η παρενόχληση στον κόσμο της εργασίας είναι στενά συνυφασμένη με το εργασιακό άγχος και αποτελεί αναμφισβήτητα σοβαρό διαχρονικό κοινωνικό πρόβλημα που ενδημεί σε όλες τις σφαίρες του ιδιωτικού και δημόσιου εργασιακού βίου. Ανεξάρτητα από το πώς μπορεί να οριστεί η εργασιακή βία και παρενόχληση (εργασιακός εκφοβισμός, mobbing), αναγνωρίζεται ως «κίνδυνος για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία», ο οποίος εμφανίζεται με πολλές και διαφορετικές μορφές και αναμφισβήτητα εντάσσεται στους ψυχοκοινωνικής φύσεως εργασιακούς κινδύνους που επηρεάζουν τη σωματική και τη ψυχολογική ευημερία των εργαζομένων. Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και η παγκοσμιοποίηση με τις τεράστιες αλλαγές που επέφεραν στον εργασιακό κόσμο, συνέτειναν στην ένταση του φαινομένου αυτού, το οποίο, μόλις πρόσφατα άρχισε να αντιμετωπίζεται νομοθετικά.

 

Ποια είναι η έκταση του προβλήματος και σε ποιους αφορά

Σύμφωνα με τα πορίσματα της πρώτης παγκόσμιας έρευνας της ΔΟΕ (2022) σε συνεργασία με το Ίδρυμα Loyd’s Register και την εταιρεία δημοσκοπήσεων Gallup η βία και η παρενόχληση στην εργασία είναι ένα ευρέως διαδεδομένο φαινόμενο σε όλο τον κόσμο. 
Τα κυριότερα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι :

	Περισσότεροι από ένας στους πέντε (22,8 τοις εκατό ή 743 εκατομμύρια) εργαζόμενους έχουν βιώσει, τουλάχιστον μία φορά, κάποια μορφή βίας ή παρενόχλησης στην εργασία κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους ζωής και ότι σχεδόν τα μισά θύματα δεν το κατήγγειλαν.
	Η ψυχολογική βία είναι η πιο συχνή μορφή επίθεσης και ακολουθούν η σωματική βία και η σεξουαλική παρενόχληση.
	Σεξουαλική βία και παρενόχληση αντιμετωπίζει περίπου ένας στους 15 εργαζόμενους και τα περισσότερα θύματα είναι γυναίκες. Από τις τρεις μορφές βίας που εξετάστηκαν, σε αυτήν η διαφορά των φύλων είναι πιο εμφανής: την υφίσταται πάνω από το 8% των γυναικών έναντι 5% των ανδρών.
	Οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποστούν ψυχολογική βία ενώ οι άνδρες συνήθως πέφτουν θύματα σωματικής βίας.
	Οι νέοι, οι μετανάστες και οι μισθωτοί έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποστούν σωματική ή ψυχολογική βία.

Ευρώπη

Σε ευρωπαϊκές έρευνες προηγούμενων ετών του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για την Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (EUROFOUND) αναφέρεται ότι:

Σχεδόν ένας στους έξι εργαζομένους (16%) έχει εκτεθεί σε ανάρμοστες κοινωνικές συμπεριφορές – πράξεις βίας, παρενόχληση και ανεπιθύμητες σεξουαλικές προτάσεις – με δυνητικά σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις, τόσο για τον εργαζόμενο όσο και για την παραμονή του στην εργασία του. (6η Ευρωπαϊκή Έρευνα για τις συνθήκες εργασίας, 2015)

Οι κίνδυνοι με τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης ήταν :

• η επαφή με κοινό 
• ο χειρισμός χρημάτων
• οι συχνές μετακινήσεις.

Τα επικίνδυνα περιβάλλοντα εντοπίζονται κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών και ειδικότερα στους τομείς:

• της υγείας, 
• των μεταφορών 
• του λιανικού εμπορίου 
• της τροφοδοσίας 
• των χρηματοπιστωτικών και 
• εκπαιδευτικών υπηρεσιών

Η επαφή με τους πελάτες αυξάνει τον κίνδυνο βιαιότητας. Οι εργαζόμενοι στον τομέα των υπηρεσιών συχνά εκτίθενται σε κίνδυνο π.χ. νοσοκόμες, γιατροί, καθηγητές, εργαζόμενοι στην εστίαση κ.ά. (3η Ευρωπαϊκή Έρευνα για τις συνθήκες εργασίας, 2000)

Ελλάδα

Στην 1η πανελλήνια έρευνα με θέμα τον “Eργασιακό εκφοβισμό, Mobbing” (Μάρτιος 2021,  MRK Consulting) αναφέρεται ότι:

	Το 85% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι ο εργασιακός εκφοβισμός είναι τόσο διαδεδομένος στη χώρα μας που αποτελεί ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα.
	Το 38% (τέσσερις στους δέκα εργαζόμενους) δηλώνουν ότι έχουν υπάρξει οι ίδιοι στόχοι εργασιακού εκφοβισμού κάποια στιγμή στην επαγγελματική τους πορεία, αλλά και στην επιχείρηση/φορέα που εργάζονται σήμερα.
	Η λεκτική βία (79%) είναι η συνηθέστερη μορφή παρενόχλησης και ακολουθεί η σκόπιμη υποβάθμιση της δουλειάς όσων έχουν υπάρξει θύματα εκφοβισμού (65%, και η διαρροή φημών ή αρνητικών σχολίων πίσω από την πλάτη τους (54%) κ.ά.
	Στόχοι είναι, κατά κύριο λόγο οι γυναίκες, οι μερικώς απασχολούμενοι και όσοι έχουν χαμηλά εισοδήματα.

Στην έρευνα και εθνική έκθεση με τίτλο «Καταπολέμηση της Σεξουαλικής Παρενόχλησης στο Χώρο Εργασίας» (2020) που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του συγχρηματοδοτούμενου έργου TEAMWORK αναφέρεται ότι, στην Ελλάδα σε ένα δείγμα 126 εργαζομένων και 27 εργοδοτών που συμπλήρωσαν τα ανώνυμα ηλεκτρονικά ερωτηματολόγια

	Το 52,3% των εργαζομένων δήλωσαν ότι είχαν βιώσει σεξουαλική παρενόχληση.
	Το 42,8% των εργαζομένων δήλωσαν ότι ήταν μάρτυρες σεξουαλικής παρενόχλησης εναντίον συναδέλφου.
	Το 91,2% των εργαζομένων διαπίστωσε ότι οι γυναίκες εκτίθενται περισσότερο σε σεξουαλική παρενόχληση.
	Το 77,7% των εργοδοτών αναγνώρισε ότι η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί σοβαρό πρόβλημα.
	Το 48% των εργοδοτών δήλωσε ότι δεν υπάρχουν προληπτικά μέτρα στις επιχειρήσεις τους.

 

Στα ευρήματα της μεγάλης πανελλαδικής έρευνας της Action Aid (2020) που διενεργήθηκε στο πλαίσιο της εκστρατείας για την εξάλειψη της έμφυλης βίας και που ένα μέρος της αφορούσε στη σεξουαλική παρενόχληση των εργαζόμενων γυναικών στους κλάδους του τουρισμού, του επισιτισμού και γενικότερα της βιομηχανίας της φιλοξενίας, όπου απασχολούνται οι περισσότερες εργαζόμενες στην Ελλάδα, η σεξουαλική παρενόχληση συνιστά «μέρος» της εργασιακής τους καθημερινότητας. 

	Το 85% του δείγματος δήλωσε ότι έχει βιώσει σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας ενώ
	το 22% ανέφεραν ότι έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής επίθεσης ή βιασμού
	το 92% των θυμάτων βίωσε επιπτώσεις σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο
	το 18% (1 στις 5 γυναίκες) αναγκάστηκε να παραιτηθεί.

Σε έρευνα που διεξήγαγε το Κοινωνικό Πολύκεντρο της Α.Δ.Ε.Δ.Υ. (2021) με θέμα τη σεξουαλική παρενόχληση στο δημόσιο, οι συμμετέχουσες σε αυτήν, δήλωσαν, ότι έχουν γνώση αρνητικών σχολίων, εχθρικής μεταχείρισης ή απρεπούς συμπεριφοράς και συμφωνούν ότι δεν υπάρχουν συνέπειες για τα άτομα που επιδεικνύουν τέτοιες συμπεριφορές.

Συνέπειες βίας και παρενόχλησης

Η βία και η παρενόχληση στον κόσμο της εργασίας, αναγνωρίζεται από τους περισσότερους ως «κίνδυνος για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία». Εμφανίζεται με πολλές και διαφορετικές μορφές και αναμφισβήτητα εντάσσεται στους ψυχοκοινωνικής φύσεως εργασιακούς κινδύνους.
Η βία και κάθε παρενοχλητική συμπεριφορά στην εργασία, εκτός του ότι προσβάλλει την προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια του ατόμου, δημιουργεί συνθήκες υψηλής έντασης και μειωμένη αίσθηση ασφάλειας, επιφέροντας επιβλαβείς και καταστροφικές συνέπειες, τόσο στην σωματική και ψυχική υγεία του θύματος όσο και στην ίδια την επιχείρηση.

Ψυχικές και σωματικές επιπτώσεις
Σε συνθήκες τακτικής και παρατεταμένης παρενόχλησης το θύμα κατακλύζεται από συναισθήματα 

	θυμού
	ταπείνωσης
	απόγνωσης
	δυστυχίας
	ανικανότητας κ.ά.

που προκαλούν 

	άγχος
	κατάθλιψη
	επιθετικότητα
	φοβίες
	μανία
	αυξημένη δυσκολία συνεργασίας
	καταχρήσεις
	μυοσκελετικά προβλήματα κ.ά.

Επίσης, λόγω της συνεχούς υπερδιέγερσης που βρίσκεται ο ανθρώπινος οργανισμός μειώνεται η αμυντική του ικανότητα και πυροδοτούνται νόσοι που σχετίζονται με το εργασιακό άγχος, οι οποίοι ενέχουν σοβαρούς κινδύνους για την υγεία. Μερικά από τα συνήθη σωματικά συμπτώματα που έπονται της ψυχικής και οργανικής εξάντλησης είναι:

	κόπωση
	ημικρανίες
	πονοκέφαλοι
	διαταραχές ύπνου
	διαταραχές εμμήνου ρήσεως
	κνησμοί, υπέρταση/υπόταση κ.ά.

Συχνά παρατηρούνται διαταραχές μετατραυματικής καταπόνησης, παρόμοιες με συμπτώματα που εκδηλώνονται μετά από άλλες τραυματικές εμπειρίες, όπως καταστροφές και επιθέσεις. 
Άλλες επιπτώσεις μπορεί να είναι:

	η κοινωνική απομόνωση και
	τα οικογενειακά προβλήματα

λόγω της καταλυτικής επίδρασης στην 

• επικοινωνία
• τη σεξουαλικότητα
• τις οικείες επαφές
• τη γονική και συζυγική λειτουργικότητα. 

Επιπρόσθετα, ως συνέπεια απουσίας από τον χώρο εργασίας λόγω παραίτησης ή απόλυσης δημιουργούνται και οικονομικές δυσχέρειες.

Επιπτώσεις στην επιχείρηση
Σε επίπεδο επιχείρησης, η βία και η παρενόχληση  

	δηλητηριάζει όλο το εργασιακό κλίμα καθώς παρατηρούνται υψηλότερα ποσοστά απουσίας από την εργασία
	προκαλεί αναστάτωση του προσωπικού
	απώλεια κινήτρων
	απώλεια ενθουσιασμού και δημιουργικότητας
	μειωμένη αποδοτικότητα και παραγωγικότητα.

Το βαρύ ψυχοκοινωνικό κλίμα στο εργασιακό περιβάλλον επηρεάζει όχι μόνο τα θύματα της βίας και παρενόχλησης, αλλά όλους τους εργαζόμενους της επιχείρησης.
Οι πολλαπλές συγκρούσεις συνηγορούν :

	στην αύξηση λαθών και ατυχημάτων
	στη μείωση της ποιότητας των υπηρεσιών
	στην ελλιπή εξυπηρέτηση των πελατών κ.ά.

Υψηλό, επίσης μπορεί να είναι το ποσό αποζημίωσης που μπορεί να απαιτηθεί για το συγκεκριμένο περιστατικό ή οι δαπάνες λόγω των μακροχρόνιων ή επαναλαμβανόμενων αναρρωτικών αδειών. 
Επιπρόσθετα, πλήττεται η δημόσια εικόνα και η φήμη της επιχείρησης με όλες τις συνέπειες. 

 

ΠΗΓΗ  ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε  

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ