Η στρατηγός (επί) των προσφύγων, Ζαχαρούλα Τσιριγώτη

Η υποστράτηγος Ζαχαρούλα Τσιριγώτη είναι η πρώτη γυναίκα στρατηγός στην ιστορία της Ελληνικής Αστυνομίας. Προϊσταμένη του Κλάδου Αλλοδαπών και Προστασίας Συνόρων είναι η
γυναίκα που άσκησε τον επιχειρησιακό συντονισμό της διαχείρισης των πρωτοφανών προσφυγικών ροών που από το καλοκαίρι υποδέχεται η Ελλάδα. Επί των (διοικητικών) ημερών της η Ελληνική Πολιτεία έλαβε τους πρώτους επαίνους αντί των αφ’ υψηλού επικρίσεων- από την Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες, τα Ηνωμένη Έθνη, την Ε.Ε., τις Μ.Κ.Ο., ακόμα και τα διεθνή media- για τον ανθρώπινο τρόπο με τον οποίο αντέδρασε ο κρατικός μηχανισμός της στο συγκλονιστικό φαινόμενο της προσφυγιάς.
Ο ουρανός της Αθήνας, της ευρωπαϊκής πρωτεύουσας- «τράνζιτ», είναι πεντακάθαρος. Από το γραφείο της στρατηγού, στον 4ο όροφο του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, φαίνεται η ίδια θάλασσα που εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες διαπλέουν, πολλοί πληρώνοντας με τη ζωή τους (και των παιδιών τους) τα γεωπολιτικά «παίγνια τύχης» των διεθνών συσχετισμών στο κορμάκι τους.
Συναντούμε την κυρία Τσιριγώτη σε ένα σύντομο πέρασμά της από την Αθήνα- μόλις έχει επιστρέψει από Μυτιλήνη και την επόμενη μέρα πετάει για Βρυξέλλες, όπου συμμετέχει σε όλες τις “top down” συζητήσεις και Συνόδους για το προσφυγικό, από το πρωθυπουργικό επίπεδο έως τις «ωσμώσεις» των εμπειρογνωμόνων.

«Ποια είναι τελικά η πολιτική της Ε.Ε. στο προσφυγικό ζήτημα;», την ρωτάω. «Δεν υπάρχει πολιτική της Ε.Ε.», απαντά.
«Υπάρχουν όμως οι συνθήκες και οι κανονισμοί που κάθε κράτος πρέπει να σέβεται. Προσπαθούμε να προστατεύουμε τα κοινά ευρωπαϊκά σύνορα, όπως αυτά ταυτίζονται με τα ελληνικά βάση της Συνθήκης Σέγκεν και να αποτρέπουμε την είσοδο παράνομων μεταναστών- οι πρόσφυγες, όμως, είναι μια διαφορετική κατηγορία, που δεν εμπίπτει σε καμία ευρωπαϊκή ή ελληνική πολιτική, παρά μόνο στις διεθνείς συμβάσεις και δη σε αυτή της Γενεύης.
Πως ορίζεται η προσφυγική ιδιότητα;
Εμείς διακρίνουμε τους μετανάστες σε 3 ομάδες: τους Σύριους πρόσφυγες, αναγνωρισμένοι όλοι τους από την Ε.Ε. και διεθνώς, τους μετανάστες με «προσφυγικό προφίλ», από χώρες όπως το Αφγανιστάν ή το Ιράκ, και τους οικονομικούς μετανάστες. Για τους ανθρώπους της τελευταίας ομάδας είναι κρίσιμο να κατανοηθεί ότι δεν είναι όλοι τους απελάσιμοι. Υπάρχουν εθνικότητες που δε μπορούν να επιστρέψουν στις χώρες τους χωρίς κίνδυνο, ή χώρες που δε διατηρούν στην Αθήνα προξενικές αρχές και δεν έχουν οργανώσει διαύλους διακρατικής συνεργασίας, όπως η Ερυθραία, η Σομαλία, το Σουδάν.
Κρίσιμη παρατήρηση, όντως- και ειδικά για ανθρώπους που μέσα στην φοβική ή ρατσιστική κουλτούρα τους, θεωρούν αντανακλαστικά (αλλά οξύμωρα) τη χώρα τους ένα “failed state” που απουσία πρωτοκόλλου ή ανθρωπιάς «μπαρκάρει» καραβιές ανθρώπων πίσω στο πουθενά.

«Εμείς διακρίνουμε τους μετανάστες σε 3 ομάδες: τους Σύριους πρόσφυγες, αναγνωρισμένοι όλοι τους από την Ε.Ε. και διεθνώς, τους μετανάστες με «προσφυγικό προφίλ», από χώρες όπως το Αφγανιστάν ή το Ιράκ, και τους οικονομικούς μετανάστες»

Ποιος ήταν ο πυρήνας των συζητήσεων στις Ευρωπαϊκές Συνόδους;
Ο τρόπος της μετεγκατάστασης των Σύριων προσφύγων στις άλλες χώρες, ώστε να μετριαστεί το βάρος που φέρουν η Ελλάδα και η Ιταλία. Η αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αφορούσε τη μετεγκατάσταση 40.000 προσφύγων- ο ακριβής αριθμός αναθεωρήθηκε αρκετές φορές προς τα πάνω και προς το παρόν ορίστηκε στις 140.000. Στην Ελλάδα αναλογεί μια προώθηση της τάξης των 60.000 Σύριων προσφύγων τα επόμενα δύο χρόνια.
Αποκλειστικά Σύριων;
Ναι, καμίας άλλης εθνικότητας.

Μικρός αριθμός…
Είναι όμως η αρχή. Άργησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, άργησε χαρακτηριστικά να ενσκήψει στο ζήτημα. Παρότι η Ελλάδα πρόβαλε πολύ νωρίτερα και εγκαίρως σε κάθε επίπεδο την μεταναστευτική πίεση που δέχεται. Είχαμε προβλέψει ότι όπως διαμορφώνεται η κατάσταση στη Συρία θα φτάναμε σε αυτό το σημείο. Όμως, οι ελληνικές πληροφορίες και ενημερώσεις δεν αξιοποιήθηκαν.
Υπήρξαν και οι διαφωνίες των γνωστών «αντιδραστικών» κρατών της ανατολικής Ευρώπης.

Ευτυχώς είναι ελάχιστα τα κράτη- μέλη που αντέδρασαν σθεναρά στην αναγκαστική ποσόστωση των προσφύγων που θα δεχτεί η κάθε χώρα. Και είναι παρήγορο ότι τα κράτη του πυρήνα της Ε.Ε. συμφώνησαν αμέσως. Νέα μέλη φάνηκαν δύστροπα- η Ουγγαρία, η Κροατία, η Σλοβενία, η Ρουμανία.
Σε αυτές τις 60.000 προωθήσεις προς την κεντρική και βόρεια Ευρώπη συμπεριλαμβάνεται αυτόματα όποιος Σύριος έρθει στην Ελλάδα;
Όχι. Υπάρχουν προϋποθέσεις- να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία ταυτοποίησής του, να έχει πάρει το χαρτί της αναστολής απέλασης για 6 μήνες και να έχει υποβάλλει αίτηση χορήγησης ασύλου στις ελληνικές αρχές. Προβάδισμα μετεγκατάστασης θα έχουν οι οικογένειες και οι ευπαθείς ομάδες.
Είναι όμως διατεθειμένοι οι περισσότεροι πρόσφυγες να μπούνε σε αυτή τη γραφειοκρατική και χρονοβόρα διαδικασία;
Όχι, δε θέλουν. Αλλά βασική προϋπόθεση της συμμετοχής στο πρόγραμμα είναι να περνάει ο καθένας από την ολοκληρωμένη διαδικασία καταγραφής και αναστολής της απέλασης που διενεργείται στα hot spots. Η δημιουργία των hot spots, με τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασύλου και της FRONTEX, αποτελούσε από την αρχή αναγκαστική ασφαλιστική δικλείδα του προγράμματος μετεγκατάστασης σε άλλα κράτη- μέλη.

Οι πρόσφυγες μέχρι σήμερα δεν κατέθεταν καν αίτηση ασύλου στην Ελλάδα…
Όντως, το αποφεύγουν. Η Ελλάδα είναι χώρα- τράνζιτ, μέσω αυτής απλώς προσπαθούν να εισέλθουν στην Ε.Ε., κανείς δεν θέλει να μείνει εδώ. Και όταν λέω «κανείς», το εννοώ. Όλοι προσπαθούν να φτάσουν στη Γερμανία, τη Σουηδία, την Ολλανδία- δεν υποβάλλουν αίτημα ασύλου στην Ελλάδα λοιπόν, γιατί φοβούνται ότι σύμφωνα με τον Κανονισμό του Δουβλίνου (έχει ανασταλεί μέχρι το 2016), ίσως, κάποτε, τους «γυρίσουν» εδώ. Τον πρόσφυγα, όμως, δεν τον «γυρίζεις» πίσω- πρέπει να του παρέχεται ασφαλής δίοδος- όλα τα κράτη είναι υποχρεωμένα- για να περάσει. Οι εικόνες στα σύνορα της Ουγγαρίας, της Κροατίας ή της FYROM, δε θα έπρεπε να έχουν υπάρξει. Δεν έχεις δικαίωμα να τους «αποτρέψεις»- είναι πρόσφυγες.

«Η Ελλάδα είναι χώρα- τράνζιτ, μέσω αυτής απλώς προσπαθούν να εισέλθουν στην Ε.Ε., κανείς δεν θέλει να μείνει εδώ»

Παραβιάζουν λοιπόν συνθήκες οι χώρες αυτές;
Ίσως δεν το επιθυμούν. Χιλιάδες άνθρωποι πρέπει να μπουν σε μια σειρά για να περάσουν τα σύνορα, όχι άτακτα. Κι εμείς αντιμετωπίζουμε αυτό το πρόβλημα, χιλιάδες άνθρωποι πρέπει να ταυτοποιηθούν την ίδια μέρα, ταχύτατα. Θα πρέπει να έχει υπομονή ο εισερχόμενος, αλλά και εμείς που τον υποδεχόμαστε. Το έζησα στην Κω- κάποιοι περιμένουν υπομονετικά τα χαρτιά τους, ενώ άλλοι προσπαθούνε πλαγίως. Υπάρχουν αντιδικίες μεταξύ τους, τσακωμοί- και αυτές είναι καταστάσεις όπου πρέπει να επεμβαίνει το κράτος, ειδάλλως ο όχλος φέρεται ανεξέλεγκτα, πράγμα επικίνδυνο για τους ίδιους πρώτα απ’ όλα. Εμείς προσπαθήσαμε- και εξακολουθούμε- να μην ανοίξει ούτε μύτη. Κάποιοι άλλοι έχουν διαφορετικές μεθόδους. Αυτό είναι το αστυνομικό κομμάτι- το πολιτικό διαφοροποιείται. Η Ουγγαρία, π.χ., έχει αποδείξει ότι είναι μια χώρα με ακροδεξιά κυβέρνηση και δε συμμορφώνεται με ευρωπαϊκούς κανόνες και διεθνείς συμβάσεις.

«Η Ουγγαρία έχει αποδείξει ότι είναι μια χώρα με ακροδεξιά κυβέρνηση και δε συμμορφώνεται με ευρωπαϊκούς κανόνες και διεθνείς συμβάσεις»

Γιατί τέτοια εκρηκτική αύξηση των προσφυγικών ροών φέτος; Ο πόλεμος στη Συρία διαρκεί τέσσερα χρόνια τώρα…
Και το κακό ολοένα επιδεινώνεται- στην Τουρκία ζούνε σε καταυλισμούς, σε άσχημες συνθήκες, 2.5 εκατομμύρια άνθρωποι, επίσημα καταγεγραμμένοι. Άλλο ένα εκατομμύριο υπολογίζεται πλέον στην Κωνσταντινούπολη. Έχε υπόψη ότι η εισροή αφορά κυρίως Σύριους της (πρώην) μεσαίας τάξης της χώρας- οι περισσότεροι ακόμα δείχνουν άνθρωποι που έχουν υπάρξει σε καλή οικονομική κατάσταση και με μορφωτικό επίπεδο. Αυτοί μπορούν να κάνουν το ταξίδι.

Τι συμβαίνει από τον Αύγουστο λοιπόν;
Τότε απότομα, από τη μια μέρα στην άλλη, οι ροές τριπλασιάστηκαν. Η Λέσβος απέχει από την Τουρκία 3 ναυτικά μίλια- στο βόρειο μέρος του νησιού φτάνεις από τα μικρασιατικά παράλια σε 15 λεπτά. Και μπορεί ταυτόχρονα να «μπαίνουν» δεκάδες βάρκες. Υπολογίζεται ότι από το καλοκαίρι σχεδόν 250.000 Σύριοι έχουν περάσει από τα ελληνικά νησιά. Και ακόμα, παρά την αλλαγή των καιρικών συνθηκών, δεν έχουν μειωθεί ιδιαίτερα οι αριθμοί των ανθρώπων- την 22 προς 23/10 είχαμε 8.000 εισερχόμενους σε όλα τα νησιά του Αιγαίου.
Θυμάμαι έναν διοικητή της ισπανικής συνοριοφυλακής να δηλώνει ότι καμιά πολιτική καταστολής δε μπορεί να σταματήσει τους πρόσφυγες.
Ο πόνος και η δυστυχία που κουβαλάνε θα έπρεπε να κάνει τα κράτη- μέλη της Ε.Ε. να τους αντιμετωπίσουν με μεγαλύτερη ευαισθησία. Γιατί είτε φράχτη, είτε συρματόπλεγμα, θα το υπερκεράσουν τελικά- είναι μεγάλη αλήθεια αυτό. Δε μπορείς να αποτρέψεις ανθρώπους που φεύγουν από μια εμπόλεμη κατάσταση, που έχουν δει συγγενείς, φίλους και περιουσίες να χάνονται. Είναι τόσο ταλαιπωρημένοι όταν φτάνουν στα νησιά μας… Στην Ελλάδα, στην Ε.Ε., αρχίζουν να αισθάνονται μια σιγουριά- μετά, δεν τους σταματάει τίποτα.

«Ο πόνος και η δυστυχία που κουβαλάνε θα έπρεπε να κάνει τα κράτη- μέλη της Ε.Ε. να τους αντιμετωπίσουν με μεγαλύτερη ευαισθησία»

Ποιες ιδιαιτερότητες έγκεινται στη διαχείριση του προσφυγικού φαινομένου επί τόπου στα νησιά;
Δεν είναι όλα τα νησιά ίδια. Το καθένα έχει τοπικές παραμέτρους που επιτάσσουν διαφορετικό στρατηγικό σχέδιο και τρόπο αντιμετώπισης. Όλα ξεκινάνε από τους χώρους πρώτης υποδοχής- άπαξ και δεν υπάρχουν τα πράγματα δυσκολεύουν πολύ. Πρέπει να υπάρχει ένας χώρος όπου θα φροντίσεις αυτούς τους ανθρώπους- να τηρούνται οι κανόνες υγιεινής, να υπάρχει κανονική σίτιση, κυρίως, να διασφαλίζεται η αξιοπρέπειά τους. Είναι ζήτημα ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

«Πρέπει να υπάρχει ένας χώρος όπου θα φροντίσεις αυτούς τους ανθρώπους- να τηρούνται οι κανόνες υγιεινής, να υπάρχει κανονική σίτιση, κυρίως, να διασφαλίζεται η αξιοπρέπειά τους. Είναι ζήτημα ανθρώπινης αξιοπρέπειας»

Υπάρχουν ευθύνες της Πολιτείας για τις όποιες ελλείψεις, π.χ. για την ανυπαρξία χώρων πρώτης υποδοχής;
Δεν είναι εύκολο να βρεθεί κατάλληλος χώρος. Ούτε να διαμορφώσεις αμέσως μια έκταση 40 στρεμμάτων και να «περάσεις» δίκτυα, ρεύμα και νερό. Τα νησιά είναι γενικά μικρά και η μορφολογία, η δομή τους, δε βοηθάει. Ελέγχουμε διαρκώς προτεινόμενα από τους Δήμους και τους ίδιους τους κατοίκους σημεία αλλά είναι δύσκολο να βρεθεί ένα που να τηρεί τις βασικές προδιαγραφές. Στη Μυτιλήνη υπήρχε το Καρά Τεπέ και ο Δήμος μας το παραχώρησε. Στην Κω δεν υπάρχει τέτοιος χώρος και μένουνε όλοι στους δρόμους και τα πάρκα- είναι ένα χάος που σοκάρει, όντως. Είχαμε εντοπίσει ένα σημείο στην άκρη του λιμανιού, με έτοιμες κτιριακές εγκαταστάσεις- δίπλα είχε μια βαλτώδη έκταση όμως. Που να τους πας; Να αρρωστήσουν; Ή βρίσκεις ένα χώρο κάποια χιλιόμετρα μέσα στην ενδοχώρα- πώς να μεταφέρεις χιλιάδες ανθρώπους καθημερινά; Εκ του μακρόθεν η κριτική είναι εύκολη. Κατηγορούσανε τον δήμαρχο της Κω. Προσωπικά είχα άριστη συνεργασία μαζί του, με συνέδραμε σε ότι του ζήτησα για να βοηθήσω τους πρόσφυγες αλλά και τον τόπο του. Στη Μυτιλήνη, όπου πήγα για να λύσω τα όποια προβλήματα, όλοι συμμετείχαν θετικά- η Περιφέρεια, η Γ.Γ. Αιγαίου, ο Δήμος, το Λιμενικό, η ΕΛ.ΑΣ., οι Μ.Κ.Ο., ο Ερυθρός Σταυρός, οι Γιατροί χωρίς Σύνορα, όλοι δίχως καμιά εξαίρεση. Φτάσαμε να τακτοποιούμε 17.000 άτομα σε λιγότερες από 24 ώρες.
Οι απλοί άνθρωποι;
Λένε ότι ανέβηκαν τα ποσοστά της Χρυσής Αυγής- εγώ ξέρω ότι οι Έλληνες είμαστε φιλόξενοι άνθρωποι. Όλοι έδειξαν ανθρώπινο πρόσωπο και παρότι το φαινόμενο ανέκυψε στο ζενίθ της τουριστικής περιόδου, όλοι προσφέρανε. Οι τοπικές κοινωνίες είναι αξιέπαινες- το αισθάνθηκα αυτό, το είδα με τα μάτια μου να συμβαίνει.
«Πρέπει να καταλάβει ο κόσμος ότι αντιμετωπίσαμε ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο μετανάστευσης και έλευσης προσφυγιάς», μου λέει. «Δεν είχαμε την εμπειρία- και καμιά χώρα δεν την έχει... Αλλά τα καταφέραμε θετικά. Και θέλω να ευχαριστήσω τους συναδέλφους της ΕΛ.ΑΣ. και του Λιμενικού που επιχειρούν καθημερινά- εγώ το έζησα για μικρό χρονικό διάστημα και είναι εξαιρετικά ψυχοφθόρο, επιδρά στην ψυχή σου. Για αυτούς είναι καθημερινότητα η διαχείριση τόσου πόνου και δυστυχίας», λέει συγκινημένη.

«Δες τις φωτογραφίες των μικρών παιδιών όταν φτάνουν στην Ελλάδα. Χαμογελάνε, αλλά με μάτια μελαγχολικά».

του Αλέξη Γαγλία

 huffingtonpost.gr

bloko.gr