Η σημερινή πραγματικότητα και η προτεινόμενη λύση για τον «συνδικαλισμός» των εν ενεργεία και εν αποστρατεία ένστολων

ΤΟΥ ΝΙΚΟΑΛΟΥ ΜΠΛΑΝΗ*

1. Η οικονομική κρίση ανέδειξε και την κρίση θεσμών και αξιών. Ανέδειξε και την κρίση στο «συνδικαλισμό» των αποστράτων, αλλά και την ανάγκη (πραγματικότητα πλέον) λειτουργίας του στρατιωτικού «συνδικαλισμού». Ως γνωστόν αποτελεί ενάσκηση συνταγματικού δικαιώματος, κατά το άρθρο 12 του Συντάγματος, τόσο η σύσταση ένωσης, όσο και η συμμετοχή σ΄αυτή; Επίσης το άρθρο 23 διασφαλίζει τη συνδικαλιστική ελευθερία. Το δικαίωμα αυτό ερείδεται επίσης και σε διεθνείς κανόνες(με αυξημένη τυπική ισχύ κατά το άρθρο 28 παρ.2 του Συντάγματος), όπως είναι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ε.Σ.Δ.Α. άρθρο 11 ν.δ. 53/1974). Η θέσπιση προϋποθέσεων για την άσκηση του δικαιώματος του συνεταιρίζεσθαι και τη συμμετοχή ή αποχώρηση των ενδιαφερομένων προσώπων από σωματείο, τόσο από το νόμο, όσο και από τα καταστατικά, δεν μπορεί να ανατρέπουν ή παρεμποδίζουν ουσιωδώς την άσκηση αυτού (Σ.τ.Ε. 1927/1978 και Α.Π. 66/1982).

2. Στο πλαίσιο αυτό και οι απόστρατοι στρατιωτικοί των Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας έχουν συστήσει διάφορα σωματεία, με τους διακριτικούς τίτλους και τη μορφή ιδίως Συνδέσμων ή Ενώσεων Αποστράτων. Εξαίρεση αποτελούν οι Ενώσεις Αποστράτων Αξιωματικών Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας (οι αποκαλούμενες «θεσμικές»), οι οποίες λειτουργούν σύμφωνα με τις διατάξεις του (χουντικού) Νομοθετικού Διατάγματος 1171/1972, ως Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.), εποπτεύονται (sic) από το Υπουργείο Εθνικής ΄Αμυνας μέσω των οικείων Γενικών Επιτελείων και έχουν ως κύριο έργο (αντιγράφουμε από την ιστοσελίδα της Ε.Α.Α.Σ.): α) την οργάνωση εκδηλώσεων εθνικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος, β) την έκδοση δελτίων ταυτοτήτων αποστράτων και γ) τη διαδικασία επιλογής μελών της για τον παραθερισμό σε στρατιωτικά θέρετρα. Λειτουργούν δηλαδή οι εν λόγω Ενώσεις ως «δημόσιοι φορείς» (άρα προκαλούν και δημόσιες δαπάνες;) και, ουσιαστικά ως γραφεία «δημοσίων σχέσεων» των οικείων Επιτελείων. Στην Ε.Α.Α.Σ. μέλη είναι υποχρεωτικά (από το βαθμό του Ανθυπασπιστή μέχρι του Στρατηγού) όλοι οι απόστρατοι του Στρατού Ξηράς και προαιρετικά (ορθώς έγινε πρόσφατα, αφού πριν ήτανε υποχρεωτικό και γι΄αυτούς) οι αντίστοιχοι προερχόμενοι από την Αστυνομία (Χωροφυλακή). Τα μέλη πληρώνουν υποχρεωτικές εισφορές που είναι το 1% του μερίσματος του Μ.Τ.Σ. Εδώ τίθενται κρίσιμης σημασίας ζητήματα:
α) Είναι δυνατόν να λειτουργούν οι Ενώσεις ως Ν.Π.Π.Δ.;
β) Είναι δυνατόν να τίθενται περιορισμοί (αποκλεισμοί) στην εκλογή των οργάνων (μόνο Αντιστράτηγοι Υποστράτηγοι για τις θέσεις Προέδρου-Αντιπροέδρου);
γ) Είναι επιτρεπτή η υποχρεωτική και χωρίς τη συναίνεση-θέληση εγγραφή ως μελών των αποστράτων και συνακόλουθα η υποχρεωτική καταβολή εισφοράς;
Θεωρούμε ότι στα ζητήματα αυτά προσήκει αρνητική απάντηση, αφού θίγουν το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι και την ελεύθερη συμμετοχή ή αποχώρηση των ενδιαφερομένων και δεν συνάδουν με τις θεμελιώδεις διατάξεις του Συντάγματος, όπως στην αρχή αναφέρθηκε.

3. Πρόσφατα συζητήθηκε το ενδεχόμενο να καταργηθούν οι Ενώσεις ως Ν.Π.Δ.Δ. και να λειτουργούν ως κοινά σωματεία. ΄Όμως, για άγνωστους ( ή μάλλον ευνόητους) λόγους, αυτό (κακώς κατά την άποψή μας) δεν προχώρησε. Πέραν αυτών έχουν συσταθεί και λειτουργούν, ως κοινά σωματεία, σωρεία άλλων Ενώσεων Αποστράτων των Ενόπλων Δυνάμεων, οι οποίες απολαμβάνουν την αυτοτέλεια και την ανεξαρτησία τους, όπως η Ανεξάρτητη ΄Ενωση Αποστράτων Ενόπλων Δυνάμεων (AN.E.A.E.Δ.), η Πανελλήνια Ομοσπονδία Στρατιωτικών (Π.Ο.Σ.), η Ανεξάρτητη Κίνηση Στρατιωτικών (Α.Κί.Σ) και άλλες.Η ΑΝ.Ε.Α.Ε.Δ. είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Στρατιωτικών Οργανώσεων (European Organization of Military Associations EYROMIL). Στον ίδιο Οργανισμό έκανε αίτηση να συμμετάσχει και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων (σ.σ. εν ενεργεία) Στρατιωτικών (Π.Ο.Ε.Σ.). Μήπως κατά τον ίδιο τρόπο πρέπει να λειτουργούν πλέον και οι «θεσμικές» Ενώσεις, ώστε ακηδεμόνευτες και “απεξαρτημένες» (η στάση τους στο θέμα της “κακοδιαχείρισης» του Μ.Τ.Σ αποτελεί πλήρη απόδειξη εξάρτησης) από τη «Διοίκηση» να λειτουργούν ως «θεσμικά αντίβαρα» (και να μην ασχολούνται μόνο με την έκδοση των ταυτοτήτων των αποστράτων);
Οι Σύνδεσμοι ή Ενώσεις των Αποστράτων των Σωμάτων Ασφαλείας λειτουργούν όλες ως κοινά σωματεία.

4. Το φαινόμενο του συνδικαλισμού του εν ενεργεία «στρατιωτικού» προσωπικού των Ε.Δ. και Σ.Α. απασχόλησε από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν ξεκίνησε η προσπάθεια ίδρυσης αστυνομικών συνδικαλιστικών σωματείων. Ο βασικός νόμος 1264/1982 που ρυθμίζει την άσκηση των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων τόσο των εργαζομένων με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου όσο και των δημοσίων υπαλλήλων, πριν την ισχύ του νόμου 2265/1994, αναμφισβήτητα δεν είχε εφαρμογή στο αστυνομικό προσωπικό. Πολύ περισσότερο δεν έχει εφαρμογή στο στρατιωτικό προσωπικό.

5. Από πολιτικοκοινωνικής άποψης εκφράσθηκαν επιχειρήματα τόσο υπέρ όσο και κατά του συνδικαλισμού των αστυνομικών και στρατιωτικών. Από τη μια πλευρά υποστηρίχθηκε η άποψη ότι, αφενός είναι ασυμβίβαστος με την ουδετερότητά τους στο πλαίσιο της άσκησης των καθηκόντων τους και την απαγόρευση της δυνατότητάς τους να εκφράζονται πολιτικά και αφετέρου ότι, η αναμφισβήτητη απαγόρευση του δικαιώματός τους να απεργούν, έχει ως αναγκαία συνέπεια την αδυναμία τους να ιδρύουν και συνδικαλιστικές οργανώσεις. Από την άλλη πλευρά υποστηρίχθηκε, ότι η συνδικαλιστική οργάνωση αποτελεί τη μόνη νόμιμη διέξοδο προκειμένου να εκφράσουν τα επαγγελματικά τους προβλήματα και να θεμελιωθεί ένας δίαυλος επικοινωνίας με την εκάστοτε Κυβέρνηση.

6. Το ζήτημα του συνδικαλισμού των αστυνομικών ήρθε να επιλύσει ο ν.2265/1994 "Επέκταση διατάξεων του ν.1264/82 "Για τον εκδημοκρατισμό του συνδικαλιστικού κινήματος και την κατοχύρωση των συνδικαλιστικών ελευθεριών των εργαζομένων" και στο αστυνομικό προσωπικό της Ελληνικής Αστυνομίας και άλλες διατάξεις" (Α΄- 209/5-12-1994), με το άρθρο 1 του οποίου προστέθηκε μετά το άρθρο 30 στο ν.1264/82 (Α΄- 79), άρθρο 30α. Με τις διατάξεις αυτού ρυθμίζεται και επιλύεται οριστικά το θέμα του συνδικαλιστικού δικαιώματος των αστυνομικών, αναγνωρίζοντας τη δυνατότητα να ιδρύονται συνδικαλιστικές οργανώσεις αστυνομικών επιβάλλοντας μόνο ορισμένους περιορισμούς ή ειδικές ρυθμίσεις που συνδέονται με την ιδιομορφία των καθηκόντων τους και την αποστολή καθώς και τον εθνικό, κοινωνικό και υπερκομματικό χαρακτήρα της Ελληνικής Αστυνομίας.

7. Όμως κανείς δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι θα έφθανε μια μέρα που θα είχαμε Ενώσεις εν ενεργεία στρατιωτικών (απόφαση 5265/2005 Μον.Πρωτ.Αθηνών) και Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Στρατιωτικών (διάταξη 453/2013 Ειρην. Αθηνών) και αναγνώριση του δικαιώματος του συνεταιρίζεσθαι των στρατιωτικών (Α.Π.3/2012). Η πραγματικότητα, τα γεγονότα και η οικονομική κρίση μας ξεπέρασαν. Και είτε μας αρέσει, είτε όχι οι Ενώσεις είναι μια πραγματικότητα που δεν μπορεί να διαγραφεί με οποιαδήποτε εικονική πραγματικότητα. Σήμερα στην Ευρώπη το θέμα της “οργάνωσης” των στρατιωτικών προχωρά. Ο EYROMIL (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Στρατιωτικών Οργανώσεων) είναι μια οργάνωση ομπρέλα, που αποτελείται από 39 στρατιωτικές οργανώσεις και σωματεία από 26 χώρες. Η Π.Ο.Ε.Σ. ζήτησε την ένταξή της την 18-10-2014. Είναι το κύριο πανευρωπαϊκό φόρουμ για τη συνεργασία μεταξύ των επαγγελματικών στρατιωτικών ενώσεων σχετικά με θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Ο EUROMIL προσπαθεί να διασφαλίσει και να προωθήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις θεμελιώδεις ελευθερίες και τα κοινωνικο-επαγγελματικά συμφέροντα του στρατιωτικού προσωπικού όλων των βαθμίδων στην Ευρώπη. Στη διάσκεψη για την Εφαρμογή των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Βαρσοβία, στις 23 Σεπτεμβρίου 2014, ο EuroMil, αφού:

α. Υπενθυμίζει ότι το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι, μαζί με άλλα αστικά και πολιτικά δικαιώματα, είναι σύμφυτο στις δημοκρατικές κοινωνίες και αναγνωρίζεται ρητώς στις δεσμεύσεις του ΟΑΣΕ, καθώς και από όλα τα κύρια διεθνή και περιφερειακά σχετικά όργανα για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
β. Υποστηρίζει την ιδέα των «πολιτών με στρατιωτική στολή», ότι δηλαδή ένας στρατιωτικός έχει τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις όπως και κάθε άλλος πολίτης.
γ. Υπενθυμίζει τις συστάσεις του ΟΑΣΕ / ODIHR και του DCAF (Democratic Control of Armed Forces) και του κεφαλαίου 9 για τις "Στρατιωτικές Ενώσεις και Σωματεία" στο "Εγχειρίδιο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών του
προσωπικού των Ενόπλων Δυνάμεων (2008).
δ. Αναφέρει το άρθρο -Κ- της σύστασης για τα «ανθρώπινα δικαιώματα των μελών των ενόπλων δυνάμεων» της Επιτροπής των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης (2010).
ε. Εκφράζει τη λύπη του, ότι ορισμένες χώρες εξακολουθούν να απαγορεύουν στο στρατιωτικό προσωπικό των ενόπλων δυνάμεων την άσκηση του δικαιώματος ένταξή των σε σωματεία και επαγγελματικές ενώσεις.
στ. Τονίζει ότι η εμπειρία έχει δείξει, ότι το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι δεν έχει θέσει σε κίνδυνο την επαγγελματική προσφορά ή τη στρατιωτική πειθαρχία.
ζ. Σημειώνει ότι η δημοκρατική συμμετοχή των στρατιωτικών οργανώσεων σε ένα μόνιμο κοινωνικό διάλογο, έχει de facto βελτιώσει το ηθικό και την πίστη του στρατιωτικού προσωπικού.
η. Απευθύνει έκκληση για την αναγνώριση του δικαιώματος των στρατιωτικών -ανδρών και γυναικών- να δημιουργούν ή να εντάσσονται σε σωματεία ή ανεξάρτητες ενώσεις και την θεσμική τους συμμετοχή στον κοινωνικό διάλογο με τις κρατικές αρχές.

Καλεί τα συμμετέχοντα κράτη του ΟΑΣΕ για την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι που αφορά το στρατιωτικό προσωπικό:
α. Να επιτρέπουν στα μέλη των ενόπλων δυνάμεων να συμμετέχουν σε επαγγελματικές ενώσεις ή σωματειακές οργανώσεις που εκπροσωπούν τα συμφέροντά τους.
β. Να συμβουλεύονται τις στρατιωτικές οργανώσεις ή σωματεία για σχετικά υπηρεσιακά θέματα που αφορούν τα μέλη των ενόπλων δυνάμεων και να συνεργάζονται μαζί τους μέσω ενός οργανωμένου κοινωνικού διαλόγου.
γ. Να άρουν κάθε νομικό περιορισμό για την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, αναλογικά και χωρίς διακρίσεις.
δ. Να απαγορεύσουν κάθε πειθαρχικό μέτρο κατά των μελών των ενόπλων δυνάμεων, σε σχέση με τη συμμετοχή τους στις δραστηριότητες των νόμιμα ιδρυμένων στρατιωτικών
τους οργανώσεων.

8. Εξάλλου, στις 2 Οκτωβρίου 2014 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) εξέδωσε δύο αποφάσεις. Η πρώτη αφορούσε σε προσφυγή του 49χρονου Γάλλου αντισυνταγματάρχη της χωροφυλακής Jean - Hugues Matelly και η δεύτερη σε προσφυγή του γαλλικού στρατιωτικού συνδέσμου Adefdromil. Όπως ανακοινώθηκε από τον EuroMil, oι περιπτώσεις του Adefdromil και του κ. Matelly ήταν διαφορετικές, αλλά η παραβίαση του άρθρου 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), ήταν το βασικό στοιχείο των δύο καταγγελιών. Η απόφαση του Δικαστηρίου κρίνει ότι δεν μπορεί να επιβληθεί απόλυτη απαγόρευση της σωματειακής δραστηριότητας στις ένοπλες δυνάμεις. Ωστόσο, διευκρινίζει ότι οι περιορισμοί (ακόμη και σημαντικοί) μπορούν να επιβάλλονται στην άσκηση της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι από το στρατιωτικό προσωπικό, δεδομένου ότι, η ειδική φύση της αποστολής των ενόπλων δυνάμεων, προϋποθέτει ότι, η συνδικαλιστική τους δραστηριότητα, δύναται να προσαρμόζεται αναλόγως. Παρ' όλα αυτά, οι περιορισμοί αυτοί δεν πρέπει να στερούν από το στρατιωτικό προσωπικό το γενικό δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι (εκ των οποίων το δικαίωμα της οργάνωσης είναι μόνο μία πτυχή) για την υπεράσπιση των επαγγελματικών και οικονομικών τους συμφερόντων. Οι περιορισμοί αυτοί μπορούν να αφορούν τις μεθόδους δράσης και έκφρασης που χρησιμοποιούνται από μια επαγγελματική ένωση, αλλά όχι την ουσία του ίδιου του δικαιώματος, το οποίο περιλαμβάνει το δικαίωμα να ιδρύσουν και να ενταχθούν σε μια τέτοια ένωση.

9. Κατόπιν των ανωτέρω προτείνεται να αντιμετωπιστεί το θέμα του στρατιωτικού «συνδικαλισμού» με νομοθετική ρύθμιση και να τεθούν κανόνες κατά τρόπο ανάλογο με αυτόν των αστυνομικών. Επιβάλλεται προς τούτο να τεθούν οι δικαιολογημένοι περιορισμοί που απορρέουν από τη ιδιαίτερη φύση, τον χαρακτήρα και την αποστολή των Ενόπλων Δυνάμεων. Ειδικότερα προτείνεται να μετεξελιχθούν οι Ενώσεις Αποστράτων, οι αποκαλούμενες και «θεσμικές», σε Ενώσεις εν ενεργεία Αξιωματικών. Οι Ενώσεις Αποστράτων να πάψουν να λειτουργούν ως Ν.Π.Δ.Δ. και να λειτουργούν ως κοινά Σωματεία. Θεωρώ, ότι με τις ανωτέρω ρυθμίσεις μπορεί να επιλυθούν ταυτόχρονα και τα δύο ζητήματα (μ΄ένα σμπάρο δύο τρυγόνια) κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο και χωρίς δημοσιονομικό κόστος.

Νικόλαος Αθ. Μπλάνης.
Αντιστράτηγος Αστυνομίας ε.α.
Επίτιμος Προϊστάμενος Κλάδου Οργάνωσης
και Ανθρώπινου Δυναμικού Α.Ε.Α./Υ.Δ.Τ.
Πτυχιούχος Νομικής Σχολής Αθηνών.
Απόφοιτος Ανωτάτης Σχολής Πολέμου.
Μεταπτυχιακές Σπουδές στη Στρατηγική
και Πολιτική Εθνικής Ασφάλειας

policenet.gr/